De zorgen over klimaatverandering zijn de afgelopen jaren sterkeren breder geworden. Werd klimaatbeleid aanvankelijk vooral een linkse hobby genoemd, inmiddels realiseert ook rechts zich de urgentie van het klimaatvraagstuk. Alleen populisten bij PVV en Forum voor Democratie verkeren nog in een staat van ontkenning. Het debat is nu veranderd. Het probleem is dan wel erkend, maar de oplossingen worden afgewezen. Dat brengt ons ook nergens.
Vooral biomassa moet het de laatste tijd ontgelden (zie onder meer het opiniestuk ‘Vattenfall duurzaam?’ in Trouw van 28 januari), maar ook tal van andere opties kunnen op verzet rekenen. Ex-Greenpeace-voorman Joris Thijssen, nu kandidaat-KamerlidPvdA, keert zich in een dubbelinterview met Henri Bontenbal (Strateeg Stedin, kandidaat-Kamerlid CDA) in diezelfde krant tegen oplossingen die niet in zijn ideaalbeeld passen. Dat is problematisch, omdat een reeks van studies en analyses laat zien dat een enorm pakket aan oplossingen nodig is om een tweegradendoel, om nog maar niet te spreken over een 1,5-gradendoel, te kunnen halen. Het IPCC laat dat zien, en recent nog de Commissie-VanGeest. Uit de hele portfolio kunnen we misschien met pijn en moeite een of twee opties missen, maar de meeste zullen wel nodig zijn. In het maatschappelijk en politieke debat is sprake van het omgekeerde, en zijn de meeste al in ongenade gevallen.
Benutting van industriële restwarmte mag niet, omdat de industrie waarvan wordt afgetapt in het duurzame droombeeld toch verdwijnt. Afvangen opslag van CO2 (CCS, carbon capture and storage)? Nee, want het is geen echt duurzame oplossing. Kernenergie? Te duur en te gevaarlijk.Zonne-energie op landbouwgrond, windenergie in de buurt – nee, om allerlei –ook valide – redenen. Er is immers geen oplossing zonder vlekje, argumenten tegen zijn makkelijker te vinden dan argumenten vóór. Dat geldt al helemaal voor biomassa. Die optie is überhaupt te complex voor een genuanceerd debat.
Het is een containerbegrip dat zo ongeveer al wat leeft of geleefd heeft omvat. In de praktijk, zo bleek tijdens het jointfact-findingproces dat we voor PBL uitvoerden, gaat het om zeer uiteenlopende stromen en ketens. Of ze als positief of negatief zijn hangt af van hoe een stroom of keten in elkaar zit en wordt gemanaged. Met veel reststromen bijvoorbeeld die ontstaan bij oogsten en verwerken van biomassa voor andere toepassingen dan energie, zoals zaag- en pulphout, is nu niet veel meer te doen dan ze als energiebron in te zetten. Hoogwaardiger inzet als materiaal of grondstof is zeer wenselijk, maar zolang dat maar beperkt mogelijk is kan energietoepassing zinvol zijn. Dat helpt de inzet van fossiele brandstoffen terug te dringen, en voorkomt verhoging van de CO2-concentratie in de atmosfeer. In het wereldwijde klimaatbeleid wordt biomassa-inzet dan ook als klimaatmaatregel erkend, conform IPCC-richtlijnen.
Maar ook klimaatpositieve biomassastromen kunnen schaduwzijden hebben, bijvoorbeeld voor de biodiversiteit, terwijl verlies aan biodiversiteit net zo’n groot probleem is als klimaatverandering. Hoe het precies zit hangt, alweer, af van de wijze waarop een stroom of keten wordt gemanaged.
Algemeen verzet tegen ‘biomassa’ gooit het kind met het badwater weg, ook de goede en klimaatpositieve ketens en stromen. Volgens wetenschappelijke analyses zoals van het IPCC hebben we echter zo goed als alle opties nodig om de opwarming nog onder de 2 graden te houden. Wie ze afschiet brengt de klimaatdoelstelling in gevaar. Het zou een goede regel voor het debat kunnen zijn: wie zich tegen een oplossing keert zou moeten aangeven hoe het dan wel moet. Nog mooier zou zijn als alle belanghebbenden (overheden, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en wetenschap), zouden samenwerken om de negatieve effecten van verschillende klimaatoplossingen te verzachten of weg te nemen. Als we moeten wachten tot die ene unieke klimaatoplossing is gevonden die geen enkele weerstand oproept is de aarde immers al minstens 3 graden opgewarmd.
